CBAM, co to jest? Mechanizm i cele
Czym jest CBAM i jego cele?
CBAM, czyli Carbon Border Adjustment Mechanism, to unijny mechanizm wprowadzający graniczny podatek węglowy. Jego głównym celem jest wyrównanie konkurencji między producentami działającymi w Unii Europejskiej, którzy ponoszą koszty związane z emisją dwutlenku węgla w ramach systemu EU ETS, a producentami spoza UE. Mechanizm ten ma zapobiegać zjawisku tzw. „ucieczki emisji”, czyli przenoszenia produkcji do krajów o mniej restrykcyjnych przepisach dotyczących ochrony środowiska. W szerszym kontekście, CBAM jest kluczowym elementem pakietu „Fit for 55”, mającego na celu realizację ambitnych celów Unii Europejskiej w zakresie osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Poprzez wycenę emisji gazów cieplarnianych związanych z produkcją określonych towarów importowanych do UE, CBAM ma zachęcić kraje trzecie do wdrażania bardziej zrównoważonych praktyk produkcyjnych i promować globalną dekarbonizację.
Mechanizm CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism)
Mechanizm CBAM polega na wycenie emisji gazów cieplarnianych związanych z produkcją określonych towarów, które są importowane do Unii Europejskiej. Importerzy tych towarów będą musieli zakupić certyfikaty CBAM, których cena będzie odzwierciedlać cenę emisji CO2 w ramach systemu EU ETS. Jeśli w kraju produkcji te emisje zostały już opodatkowane, kwota ta zostanie odliczona od należności w ramach CBAM, aby uniknąć podwójnego opodatkowania. Mechanizm ten ma na celu zapewnienie, że importowane produkty będą podlegały podobnym kosztom emisji dwutlenku węgla, co produkty wytworzone wewnątrz UE. Ma to na celu stworzenie sprawiedliwych warunków rynkowych i zapobieganie osłabianiu unijnych ambicji klimatycznych poprzez import towarów o wyższym śladzie węglowym.
Okres przejściowy i obowiązki importera
CBAM – od kiedy obowiązuje okres przejściowy?
Okres przejściowy mechanizmu CBAM rozpoczął się 1 października 2023 roku i potrwa do 31 grudnia 2025 roku. W tym czasie głównym celem jest przygotowanie importerów i organów administracji do pełnego wdrożenia mechanizmu. W tym okresie importerzy są zobowiązani do regularnego składania kwartalnych sprawozdań CBAM. Ważne jest, aby zaznaczyć, że w fazie przejściowej nie ma jeszcze obowiązku ponoszenia kosztów finansowych związanych z zakupem certyfikatów. Składanie tych sprawozdań jest jednak obligatoryjne i stanowi kluczowy element przygotowawczy do przyszłego okresu docelowego, który rozpocznie się od 1 stycznia 2026 roku.
Kto jest odpowiedzialny za raportowanie CBAM?
Odpowiedzialność za składanie sprawozdań w ramach mechanizmu CBAM spoczywa przede wszystkim na importerach towarów objętych tym rozporządzeniem. W przypadku, gdy importer nie posiada siedziby w UE, może być konieczne wyznaczenie pośredniego przedstawiciela celnego, który przejmie obowiązek raportowania. Podmioty te muszą uzyskać dostęp do rejestru przejściowego CBAM, który jest niezbędny do prawidłowego składania wymaganych dokumentów. Zapewnienie prawidłowego i terminowego raportowania jest kluczowe, ponieważ brak złożenia sprawozdania lub podanie nieprawidłowych danych może skutkować nałożeniem kar finansowych.
Jakie informacje muszą być zgłaszane w raportach CBAM?
Kwartalne sprawozdanie CBAM wymaga od importerów podania szeregu szczegółowych informacji. Należą do nich m.in. ilość importowanych towarów, kraje pochodzenia, a także informacje dotyczące produkcji, takie jak zainstalowana moc produkcyjna, zastosowane ścieżki produkcji oraz co najważniejsze – wbudowane emisje dwutlenku węgla, obejmujące zarówno emisje bezpośrednie, jak i pośrednie. W okresie przejściowym istnieje możliwość korzystania z wartości domyślnych dla emisji, jeśli brak jest danych rzeczywistych od producenta. Jednakże, zaleca się gromadzenie i wykorzystywanie rzeczywistych danych, ponieważ od 2025 roku będzie wymagane stosowanie wyłącznie rzeczywistych wartości emisji. Obowiązek raportowania rozpoczyna się od przesyłek o wartości przekraczającej 150 EUR.
Towary objęte mechanizmem i jego wpływ
Jakie towary są objęte mechanizmem CBAM?
Obecnie mechanizm CBAM obejmuje szereg kluczowych towarów, które są często importowane do Unii Europejskiej i mają znaczący ślad węglowy. Do tej listy należą przede wszystkim: cement, energia elektryczna, nawozy, żelazo i stal, aluminium oraz wodór. Rozszerzenie listy towarów objętych mechanizmem w przyszłości jest możliwe, w miarę jak Unia Europejska będzie dążyć do osiągnięcia swoich celów klimatycznych. Celem jest objęcie tych sektorów gospodarki, które generują znaczące emisje CO2, aby zapewnić równe warunki konkurencji na rynku wewnętrznym UE.
Graniczny podatek węglowy w Polsce – konsekwencje dla przedsiębiorców
Wprowadzenie mechanizmu CBAM niesie ze sobą konkretne konsekwencje dla polskich przedsiębiorców, zwłaszcza tych zajmujących się importem towarów objętych tym mechanizmem. Przedsiębiorcy muszą być przygotowani na konieczność zbierania i weryfikacji danych dotyczących emisji od swoich zagranicznych dostawców. Może to wymagać negocjacji z dostawcami oraz zmian w wewnętrznych procesach firmowych, dotyczących gromadzenia informacji o śladzie węglowym produktów. Aby zapewnić prawidłowe raportowanie i uniknąć potencjalnych kar, polskie podmioty objęte CBAM powinny zarejestrować się i uzyskać dostęp do Rejestru Przejściowego CBAM, często za pośrednictwem platformy PUESC. Krajowym organem właściwym ds. CBAM w Polsce jest KOBiZE.
CBAM a polityka ochrony środowiska – wpływ na redukcję CO2
CBAM odgrywa istotną rolę w szerszej polityce ochrony środowiska Unii Europejskiej. Poprzez wyrównanie kosztów emisji dwutlenku węgla między producentami w UE a tymi spoza UE, mechanizm ten ma na celu promowanie dekarbonizacji także w krajach trzecich. Zmusza producentów zagranicznych do uwzględniania kosztów emisji w swojej kalkulacji cenowej, co może skłonić ich do inwestowania w bardziej ekologiczne technologie i procesy produkcyjne. W efekcie, CBAM przyczynia się do redukcji globalnych emisji CO2, wspierając tym samym cele klimatyczne UE i globalne wysiłki na rzecz walki ze zmianami klimatu. Zapewnia również, że unijni producenci nie tracą konkurencyjności z powodu bardziej restrykcyjnych przepisów środowiskowych.
Podsumowanie i przyszłość CBAM
CBAM stanowi nowoczesne narzędzie polityki klimatycznej Unii Europejskiej, mające na celu stworzenie bardziej sprawiedliwego i efektywnego systemu handlu w kontekście walki ze zmianami klimatu. Okres przejściowy, trwający do końca 2025 roku, jest kluczowy dla przygotowania się przedsiębiorców do pełnego wdrożenia mechanizmu od 2026 roku. Wówczas importerzy będą musieli nie tylko raportować emisje, ale również kupować certyfikaty CBAM, co bezpośrednio wpłynie na koszty importowanych towarów. Przyszłość CBAM wiąże się z potencjalnym rozszerzeniem listy objętych nim towarów oraz dalszym doskonaleniem mechanizmu w celu maksymalizacji jego pozytywnego wpływu na redukcję globalnych emisji gazów cieplarnianych i wspieranie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.
Dodaj komentarz